چیستان‌های به جامانده از گذشتگان تا چه اندازه بیانگر فرهنگ و سبک زندگی دیرین  هستند؟

فاطمه خلخالی استاد | شهرآرانیوز - مردمان قدیم مثل حالا نبودند که انواع و اقسام سرگرمی‌ها و بازی‌های فکری توی دست و بالشان باشد. نه خبری از پدیده شگفت انگیز رایانه بود و نه گوشی همراه و نه حتی اسباب بازی‌های فکری. وقتی همه دور هم جمع می‎شدند، بزرگ تر‌ها آواز سرمی دادند یا داستان و قصه بر زبان می‌آوردند یا چیستان طرح می‌کردند. چیستان‌ها از جذابیت خاصی برخوردار بودند، چون بین افراد رقابت ایجاد می‌کردند و هر فردی تلاش می‌کرد زودتر به جواب دست پیدا کند. از طرفی، آوازخواندن و داستان گفتن حس و حال و حوصله خاصی می‌طلبید که به وقتش به گوینده دست می‌داد، اما چیستان گفتن ساده بود و هیجان انگیز.

 

ردپای این سرگرمی در کودکی‌های ما هم هست، در پیک‌های نوروزی و دورهمی‌های خانوادگی. محبوب بود و پرکاربرد. اینکه چیستان در بین کودکان امروز جایگاه سستی دارد، اتفاقی طبیعی است. قدرت بازی‌های رایانه‌ای و فکری، چیستان را به کناری زده است. با این حال، پژوهشگران ادبیات شفاهی و عامه معتقدند باید چیستان‌ها را حفظ و به آیندگان منتقل کرد. درباره دلیل حفظ چیستان‌ها در گزارش پیش رو نوشته ایم. هم ‎چنین به دنبال پاسخ این پرسش رفته ایم که محتوای چیستان‌ها تا چه اندازه به فرهنگ و نوع زندگی مردمان قدیم اشاره دارد.

موسیقایی بودن چیستان‎‌ها

جادوی واژگان زائوم

سفر کردن چیستان‌ها از یک منطقه به منطقه‌ای دیگر

مادران؛ آفریننده چیستان‌ها

چیستان‌های کویری و دریایی و روستایی

اِلِنگ و بِلِنگ شیش پا و دو لنگ

کاله‌ی درم پربره هیچ که نیه سر بُره